[INDOLOGY] varṣadhara - eunuch

[Nagaraj Paturi]

https://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/app/apte_query.py?page=1398

वर्षः varṣam, वर्षम् varṣam [वृष् भावे घञ् कर्तरि अच् वा] 1 Raining, rain,
a shower of rain; तपाम्यहमहं वर्षं निगृह्णाभ्युत्सृजामि च Bg.9.19;
विद्युत्स्तनितवर्षेषु Ms.4.103; Me.37. -2 Sprinkling, effusion, throwing
down, a shower of anything; सुरभि सुरविमुक्तं पुष्पवर्षं पपात R.12.102; so
शरवर्षः, शिलावर्षः, लाजवर्षः &c. -3 Seminal effusion. -4 A year (usually
only *n.*); इयन्ति वर्षाणि तया सहोग्रमभ्यस्यतीव व्रतमासिधारम् R.13.67; न
ववर्ष वर्षाणि द्वादश दशशताक्षः Dk.; वर्षभोग्येण शापेन Me.1. -5 A division
of the world, a continent; (nine such divisions are usually enumerated:-- 1
कुरु; 2 हिरण्मय; 3 रम्यक; 4 इलावृत; 5 हरि; 6 केतुमाला; 7 भद्राश्व; 8 किंनर;
and 9 भारत); यस्मिन् नव वर्षाणि Bhāg.5.16.6. एतदूढगुरुभारभारतं वर्षमद्य मम
वर्तते वशे Śi.14.5. -6 India (= भारतवर्ष). -7 A cloud (only *m.* according
to Hemachandra). -8 A day; अप्राप्तयौवनं बालं पञ्चवर्षसहस्रकम् Rām.7.73.5.
(com. वर्षशब्दोऽत्र दिनपरः). -9 A place of residence; वर्षमस्य गिरेर्मध्ये
रामेण श्रीमता कृतम् Mb.3. 130.12. -Comp. -अंशः, -अंशकः, -अङ्गः a month. -
अम्बु *n.* rain-water. -अयुतम् ten thousand years. -अर्चिस् *m.* the planet
Mars. -अवसानम् the autumn or Śarat season. -आघोषः a frog. -आमदः a peacock. -
उपलः 1 hail stone -2 a kind of sweetmeat ball; घनैरमीषां
परिवेषकैर्जनैरवर्षि वर्षोपलगोलकावली N.16.100. -करः a cloud. (-री) a
cricket. -कालः the rainy season. -केतुः a red-flowering Punar-navā. -कोशः, -
षः 1 a month. -2 an astrologer. -गणः (pl.) a long series of years; बहून्
वर्षगणान् घोरान् Ms.12.54. -गिरिः, -पर्वतः 'a Varṣa mountain', *i. e.* one
of the mountain-ranges supposed to separate the different divisions of the
world from one another; (they are seven:-- हिमवान् हेमकूटश्च निषधो मेरुरेव
च । चैत्रः कर्णी च शृङ्गी च सप्तैते वर्षपर्वताः). -घ्न *a.* protecting from
rain. -ज *a.* (वर्षेज also) 1 produced in the rainy season. -2 one year
old. -त्रम् an umbrella; छायां ते दिनकरभाः प्रबाधमानं वर्षत्रं भरत करोतु
मूर्ध्नि शीताम् Rām.2.107.18. -धरः 1 a cloud. -2 a eunuch, an attendant on
the women's apartments; (वर्षधर्ष in the same sense). See वर्षवर. -3 the
ruler of a Varṣa; वर्षधराभिवादिताभिवन्दितचरणः Bhāg.5.3.16; also वर्षप-पति.
-4 a mountain bounding a Varṣa. -पदम् a calender. -पाकिन् *m.* the
hog-plum. -पूगः a series or collection of years. -प्रतिबन्धः a drought. -
प्रवेगः a heavy shower of rain; वर्षप्रवेगा विपुलाः पतन्ति Rām.4.28.45. -
प्रियः the Chātaka bird. -रात्रः the rainy season; वर्षरात्रे स्थितो रामः
 Rām.4.30.1. -वरः a eunuch, an attendant on the women's apartments;
वर्षवराभ्यागारिकैः Kau. A.1.21; ये स्वल्पसत्त्वाः प्रथममात्मीयाः
स्त्रीस्वभाविनः । जात्या न दुष्टाः कार्येषु ते वै वर्षवराः स्मृताः ॥ Ak.;
M.4.4/5; Rām.2.65.7; Mb.9.62.5. -वृद्धिः *f.* birth-day. -शतम् a century,
one hundred years. -सहस्रम् a thousand years.

On Sun, Oct 26, 2025 at 4:14 PM Rolf Heinrich Koch via INDOLOGY <
indology at list.indology.info> wrote:

> Dear listmembers,
>
> in the context of the female apartments antaḥpura we come across the word
> varṣadhara.
>
> 1. Where the meaning "eunuch" is evident?
>
> 2. For the interpretation of an early relief I look for any details of the
> eunuch's appearance.
>
> Anyone can help?
>
> Heiner
>
> --
> Dr. R. H. Koch - Germany/Sri Lanka www.rolfheinrichkoch.wordpress.com/www.ummaggajataka.wordpress.com
>
>
> _______________________________________________
> INDOLOGY mailing list
> INDOLOGY at list.indology.info
> https://list.indology.info/mailman/listinfo/indology
>


-- 
Nagaraj Paturi
Hyderabad, Telangana-500044
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <https://list.indology.info/pipermail/indology/attachments/20251026/41afcb80/attachment.htm>